اخلاق جهانی اصطلاحی است که در چند دهۀ گذشته با توجه به پیچیدگیهای جوامع جدید رواج پیدا کرده است. برای این اصطلاح حداقل سه معنا گفته شده است. یکی، اخلاق جهانی یعنی اخلاقی مبتنی بر ارزش‌هایی که بتوان با استدلال از درستی آنها در همۀ فرهنگها، به لحاظ نظری، دفاع کرد، یعنی به تعبیری گونه‌ای اجماع آرمانی برای آنها می‌توان تصور کرد. دوم، اخلاق جهانی یعنی اخلاقی مبتنی بر پاسخ به نیازهایی که با تکیه بر طبیعت بشری بتوان بر لزوم رفع آن نیازها مُهر تأیید زد. یعنی از آنجا که انسانها به خواسته‌های بی‌نهایت خویش نمی‌توانند برسند، پس باید فقط به ارضای نیازهای معقول خویش بپردازند. اخلاقی که قواعدی ارائه می‌کند که با تکیه بر آنها بتوان نیازهای ضروری را برطرف کرد اخلاق جهانی است. اخلاق در این جا گونه‌ای روان‌شناسی محسوب می‌شود. سوم، اخلاق جهانی یعنی همۀ موارد مشترک و مقبول همۀ فرهنگها و ادیان جهانی، هر چند ممکن است این آرمان هیچگاه محقق نشود. در این سایت برای هر سه معنا منابع و مطالبی می‌توانید پیدا کنید، هر چند تکیه ما در این جا بر معنای اول است.
زیرا اخلاقهای مبتنی بر یک فرهنگ خاص قابل توصیه به همۀ مردم دنیا نیستند. زیرا جهان ما در عین افزایش ارتباطات و آسان‌تر شدن آشنایی مردم با یکدیگر با مشکلات و مسائلی هم مواجه شده است که راه حل اخلاقهای دیگر کمتر پاسخگوی این مشکلات و مسائل هستند، مشکلاتی چون کمبود منابع، بهره‌کشی‌های نابحق مانند سوء استفاده از کودکان کار، افزایش فقر و افزایش فاصلۀ فقیر و غنی، پایمال شدن حقوق بشر در همۀ جوامع به خصوص در حق اقلیتها و مهاجران، تخریب محیط زیست، افزایش تعصبهای قومی، دینی و جنسیتی، و تروریسم دولتی و غیردولتی، و ابتلای همۀ مردم جهان به بیماریهای فراگیر و بی‌درمان. اخلاق جهانی بیان کنندۀ این راه حل است که باید با همۀ این مسائل با مبنایی فراگیر مواجهۀ اخلاقی کرد و حقوق همۀ انسانها را در نظر گرفت و در فهرست خوبیها جایی هم برای گوناگونی اندیشه‌ها و فرهنگها باز کرد. اخلاق جهانی همه را به فضیلت‌مندی دعوت می‌کند و فضیلت عبارت است از عمل عادلانه، شرافتمندانه، معتدل و نیک خواهانه که همه از سر اختیار، نه به زور قانون، آن را بر الگوی زندگی خویش تحمیل می‌کنند.
نظریه‌ها در اخلاق در قالب یکی از مکاتب یا رویکردهای وظیفه‌گرا، غایت‌گرا یا فائده‌گرا، و فضیلت‌گرا به وجود می‌آیند. اخلاق جهانی می‌تواند با همۀ این مکاتب سازگار افتد و سودمند باشد و قابل اجرا. بنابراین، گونه‌ای پلورالیسم نظری در بنیاد اخلاق جهانی وجود دارد.
به هیچ وجه، بلکه اخلاق جهانی فراتر از همۀ ادیان به سعادتمندی همۀ افراد بشر می‌اندیشد و از آموزه‌های جهانشمول ادیان هم استقبال می‌کند. اخلاق جهانی در واقع در برابر نگاه تبعیض آمیزی است که در دیدگاه غالب سیاستمداران، ثروتمندان، و برخی عالمان علوم تجربی و فنی و انسانی هست که به آدمیان از چشم خدایی نگاه می‌کنند و خود را، به دلیل داشتن قدرت، ثروت و دانش، برتر از دیگران به حساب می‌آورند و حتی تبعیض نژادی و جنسیتی را در همین قرن ما عملاً و نظراً مجاز می‌شمارند.
اخلاق جهانی اولا به درک ما از دنیای دیگران کمک می‌کند و می‌تواند نشان دهد که اخلاقی زیستن به مصلحت و نفع همۀ ماست، و ثانیا با ارتقای درکمان از ماهیت مسائل مشترک همۀ آدمیان از تعصبها می‌کاهد، ثالثا، زمینۀ نزاعها، خشونتها، و جنگهای قومی، دینی، و ملیتی را از میان برمی‌دارد یا حداقل کاهش می‌دهد.
هرگز، اخلاق جهانی ما را به دوست داشتن نوع بشر و دیدن و فهمیدن مسائل و مشکلات بشر در ظرفی کلی دعوت می‌کند تا خودخواهی‌ها را به سود یکدیگر کنار بگذاریم. کرۀ زمین را متعلق به همه بدانیم و همه را سرنشین یک کشتی در آب قلمداد کنیم. اما افراد شرور که از خودخواهی به بالاترین میزان برخوردارند نمی‌توانند موضوع یا مصداق دوست داشتن قرار گیرند بلکه شری هستند که باید از آسیب آنها جلوگیری کرد. در نگاه اخلاق جهانی آنها بیمارانی هستند که باید برای درمانشان مقدماتی و راهکارهایی فراهم شود و اگر درمان کافی نباشد به شیوۀ جراحی باید آنها را از سطح جامعه دور کرد تا اخلاق و به ویژه اخلاق جهانی آسیب نبیند. از منظر اخلاق جهانی، خودخواهان چه در قالب فردی، چه جمعی، چه در شکل خصوصی و چه دولتی، چه در میان مردم عادی و چه در میان متخصصان منفورند و به هیچ وجه نباید دربارۀ آنها ساده‌اندیشی کرد. دموکراسی و ابزار انتخابات یکی از راههای کنترل شر مستبدان خودخواه است و با همۀ نقائصی که دارد هنوز بدیل بهتری برای دفع این شرّ وجود ندارد.
در همۀ ادیان و مرامهای عرفانی تعلیمات ناظر به مشترکات نیازهای بشری وجود دارد و اخلاق جهانی با این آموزه‌های مشترک پیوندی عمیق دارد. اما در عین حال فراتر از همۀ آنها با تکیه بر استدلال به همۀ افراد بشر می‌اندیشد نه فقط به پیروان خودش. اخلاق جهانی باید مراقبت کند که خود به یک ایدئولوژی و تعصب تبدیل نشود.
اخلاق جهانی ایده‌ای خیالی نیست ولی ایده‌ای آرمانی است و مثل همۀ آرمانهای دیگر عرضه می‌شود تا انگیزه، هدف، و اعتقاد در میان مردم ایجاد کند و به یک گفتمان تبدیل شود و در نهایت بخشی از این آرمان در عمل تحقق پیدا کند. این بخش وابسته به تلاش همۀ دوستداران اخلاق جهانی است و بدون تلاش هیچ آرمانی به هیچ اندازه محقق نمی‌شود و معنا پیدا نمی‌کند.
بله، در برخی از کشورها رشتۀ درسی به نام اخلاق جهانی وجود دارد و سرفصل درسی بین رشته‌ای هم برای آن پیشنهاد شده است. دانشجویان رشته‌های فلسفه، علوم سیاسی، حقوق، و مطالعات فرهنگی و دینی معمولا به این رشتۀ درسی وارد می‌شوند. با مراجعه به مجله اخلاق جهانی (Journal of Global Ethics) می‌توانید از برخی از این فعالیتها آگاه شوید.
این سایت به همت برخی از نیکوکاران و استادانی از رشته‌های مختلف، به صورت افتخاری، تأسیس شده است و به هیچ نهاد دولتی و غیردولتی وابستگی ندارد. گسترش اندیشۀ اخلاق در جامعه و تقویت منابع علمی و تربیت نیروی انسانی از جمله اهداف ماست. از همۀ علاقمندانِ ترویج اخلاق انتظار کمک و همکاری فکری و مالی داریم. با ما تماس بگیرید.
علیرضا صالحی
برای رسیدن به اخلاق جهانی ،پیروی ازیک رشته اصول برابر و مشابه در تمام جهان در اوائل این پروسه امری غیر ممکن و رویایی دست نیافتنی است لدا باید به امر احترام گذاشتن به عقاید و آداب یکدیگر مشغول گردیم.از دیگر سو همزیستی اخلاق مدارانه لازمه اش دسترسی یکسان به منابع آموزشی،اقتصادی و بهداشتی و غیره میباَشدکه بنوبه خود تغییرات بنیادی در سیستمهای سیاسی و اقتصادی اکثر نزدیک به تمام کشور های جهان را میطلبد.بطور خلاصه باید اول نابرابری‌های اقتصادی و فرهنگی و تعصبات دینی و ملی گرایی از بین برود.